Prostaatkanker

Wat is het?

De prostaat is een mannelijk geslachtsorgaan. De prostaat is een klier die de vloeistof van het ejaculaat produceert. Prostaatkanker is een ziekte waarbij een abnormale aangroei of woekering van prostaatcellen optreedt.

De meeste types prostaatkanker groeien zeer traag: over verloop van verschillende jaren.

Prostaatkanker is één van de meest gediagnosticeerde vormen van kanker bij mannen. Meestal wordt de diagnose in een vroeg stadium gesteld. Dat betekent dat de kanker in de meeste gevallen wordt ontdekt als hij nog niet is uitgezaaid.

Factoren die een rol spelen

De oorzaken van prostaatkanker zijn, net als bij andere types kanker, uiteenlopend en complex. Er is geen inzicht in de exacte oorzaken van prostaatkanker. Er zijn echter wel bepaalde factoren aan te wijzen die in verband worden gebracht met een verhoogd risico op het ontstaan van prostaatkanker.

Leeftijd en aanleg

Prostaatkanker komt slechts zelden voor bij mannen jonger dan 50. Maar het risico op het krijgen van prostaatkanker wordt vanaf die leeftijd steeds groter.

Wanneer bij een naast familielid prostaatkanker werd vastgesteld, dan verhoogt de kans op prostaatkanker bij de betreffende man. Een man wiens vader of broer prostaatkanker heeft, heeft tweemaal zoveel kans om de ziekte te krijgen. Het risico is nog groter voor mannen met meerdere familieleden met deze ziekte, vooral als zij de diagnose al op jonge leeftijd kregen. Hierom vermoedt men een onderliggende genetische oorzaak, maar de exacte genetische afwijkingen zijn niet gekend.

Etnische afkomst lijkt ook een rol te spelen: mannen van Afrikaanse afkomst lopen het grootste risico op prostaatkanker en mannen van Aziatische afkomst het laagste.

Eet- en leefgewoonten

Er is sprake van veel onduidelijkheid omtrent de levensstijloorzaken (en preventie) van prostaatkanker.

Men vermoedt dat een ongezonde levensstijl (obesitas, weinig lichaamsbeweging) en een hoge bloeddruk het risico op prostaatkanker verhogen.

Sojascheuten bevatten 'fytoestrogenen' of 'isoflavones': deze verkleinen het risico op prostaatkanker. Misschien geldt hetzelfde voor gekookte tomaten (die 'lycopeen' bevatten).

Symptomen

Prostaatkanker in een vroeg stadium veroorzaakt geen symptomen. In sommige, uitzonderlijke gevallen kan prostaatkanker in een vergevorderd stadium de urinestroom vertragen en het gevoel geven vaak te moeten plassen. Belangrijk: andere, goedaardige prostaataandoeningen zijn veel vaker de oorzaak van deze plassymptomen.

Als de prostaatkanker in een vergevorderd stadium is, kunnen hematurie (bloed in de urine) of erectiestoornissen ontstaan. Pijn in het bekkenbeen, de wervelkolom, heupen of ribben kan ook voorkomen, aangezien prostaatkanker in een gevorderd stadium typisch uitzaait naar de botten.

Om prostaatkanker in een vroeg stadium op te sporen gebruikt men de combinatie van een lichamelijk onderzoek (digitaal rectaal onderzoek) en de uitslag van een bloedtest (PSA-test).

Uit een hoogkwalitatieve studie over 150 000 patiënten in verschillende Europese landen blijkt dat prostaatkankerscreening het risico op prostaatkankersterfte duidelijk verkleint (29 % risicoreductie) en dat de prostaatkankerscreeningstest (lichamelijk onderzoek + PSA-test) van gelijkaardige kwaliteit is als de screening die courant gebruikt wordt om borstkanker op te sporen.

Uit gegevens in de literatuur is anderzijds ook gebleken dat deze screeningsaanpak gepaard gaat met een hoge kans op detectie van kleine, niet-relevante prostaatkankers: men zegt dat screening naar prostaatkanker wordt gekenmerkt door een reëel risico op 'overdiagnose'. Als de diagnose van dergelijke kleine, niet-relevante, traaggroeiende prostaatkankers wordt gesteld, dan kan dit leiden tot (onnodige) agressieve behandelingen. Overdiagnose leidt zo dus tot overbehandeling. Als je bedenkt dat elk type prostaatkankerbehandeling onvermijdelijk gepaard gaat met een kans op invaliderende complicaties, dan is soms 'the cure worse than the disease'.

Samenvattend moet screening naar prostaatkanker beredeneerd en voorzichtig worden aangeboden: allerlei factoren moeten in rekening genomen worden (familiale voorbeschikking, leeftijd en conditie van de patiënt ...) en pro en contra van prostaatkankerscreening moeten op voorhand met de patiënt besproken worden.

Diagnose

Prostaatkanker wordt opgespoord door middel van:

• Digitaal rectaal onderzoek: de prostaat wordt onderzocht op aanwezigheid van harde knobbels.
• PSA-test (prostaatspecifiek antigen): PSA is een stof die voornamelijk door de prostaat aangemaakt wordt en in toegenomen hoeveelheid kan worden aangetroffen in het bloed van mannen met prostaatkanker.
• Transrectale echografie: om een beeld te krijgen van de prostaat.
• MRI-scan van de prostaat.
• Biopsie: een stukje weefsel wordt weggenomen uit de tumor en microscopisch onderzocht en getest op de aanwezigheid van kanker.

Behandeling

Wanneer prostaatkanker nog niet is uitgezaaid, zijn verschillende behandelings­mogelijk­heden voorhanden:

1. Verwijdering van de prostaat (radicale prostatectomie)
2. Bestraling van de prostaat, via externe bestraling of de implantatie van radioactieve zaadjes
3. Observatie (waakzaam afwachten)
   

Laatste publicatiedatum: 12/12/2023
Verantwoordelijk auteur: Dr. Ameye Filip