Bijnierstoornis

Wat is het?

De bijnieren zijn kleine organen die als kapjes op de nieren liggen en er enkel van gescheiden worden door vetweefsel.

Welke stoornissen kunnen zich voordoen?

Bijnieradenoom

Een vergroting van de bijnier kan duiden op een onderliggende aandoening die soms bij toeval (zonder symptomen) ontdekt wordt, een zogeheten incidentaloom van de bijnier. In dit geval zijn hormonale onderzoeken in het bloed, 24-uur urinecollecties en meestal ook aanvullende beeldvorming nodig voor zowel diagnose als opvolging.

(Congenitale) Bijnierhyperplasie

Bijnierhyperplasie is een aandoening van de bijnier die meestal overgeërfd wordt en de productie van cortisol en aldosteron verstoort. Volgende klachten kunnen optreden:

• acne
• ongewenste beharing of een mannelijk beharingspatroon
• een onregelmatige cyclus
• een verstoring van de vrouwelijke cyclus en menstruatie

De behandeling bestaat uit een levenslange therapie met fludrocortisone en steroïdhormoonbehandeling.

Feochromocytoom

Een feochromocytoom is een gezwel van het bijniermerg dat wordt veroorzaakt door de plotse vrijstelling van catecholaminen. Volgende symptomen kunnen optreden:

• zweten
• hoofdpijn
• angstgevoel
• hoge bloeddruk
• beven
• hartkloppingen
• ...

Deze aandoening vereist een multidisciplinaire aanpak met overleg tussen de diensten endocrinologie, chirurgie, klinische biologie, medische beeldvorming en nucleaire geneeskunde. Ongeveer één aandoening op drie kadert binnen een genetisch syndroom met verschillende afwijkingen.

Paraganglioom

Een paraganglioom is een gezwel dat zich buiten de bijnier bevindt. Dezelfde symptomen als bij een feochromocytoom (zie hierboven) kunnen optreden en ook hier kadert één aandoening op drie binnen een genetisch syndroom met verschillende afwijkingen.

Ziekte van Conn of primair hyperaldosteronisme

Een overmatige aldosteronproductie in de bijnier geeft aanleiding tot de ziekte van Conn. Aldosteron regelt de zouthuishouding in ons lichaam en is zo onze bloeddrukregulator. Een teveel aan aldosteron in het bloed leidt tot een verhoogde bloeddruk. Vaak ligt een bijniervergroting, al dan niet aan beide zijden, aan de oorzaak van deze ziekte. De behandeling bestaat uit bloeddrukverlagende medicatie en vaak ook uit een operatie waarbij de zieke bijnier verwijderd wordt.

Syndroom en ziekte van Cushing

Als de bijnier een teveel aan cortisol produceert, kunnen volgende klachten optreden:

• vermoeidheid
• gewichtstoename
• voller en roder worden van het aangezicht
• dunnere huid
• spierzwakte
• hoge bloeddruk
• diabetes
• osteoporose met spontane botbreuken
• ...

De oorzaak van de ziekte van Cushing kan liggen in de bijnier zelf, bij een andere afwijking in de hypofyse of elders in het lichaam. De diagnose wordt gesteld aan de hand van meerdere onderzoeken, zoals bloedonderzoek na inname van dexamethasone, een 24-uur urineonderzoek, een speekseltest en beeldvorming. De behandeling bestaat vaak uit een operatieve ingreep.

Ziekte van Addison of primaire bijnierschorsinsufficiëntie

De ziekte van Addison is een zeldzame ziekte van de bijnier waarbij onvoldoende cortisol wordt aangemaakt, wat nodig is bij stresssituaties. Deze ziekte is vaak moeilijk te herkennen. Volgende klachten kunnen optreden:

• ernstige vermoeidheid
• spierzwakte of spierpijnen
• gewichtsverlies
• misselijkheid en braken
• huidverkleuring (donkerder)
• lage bloeddruk
• …

Meestal wordt de ziekte van Addison veroorzaakt door de eigen immuniteit die de bijnierschorscellen vernietigen, zelden door een ontsteking, infectie of tumor. De behandeling bestaat uit een levenslange behandeling met hydrocortisone en fludrocortisone.

Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie

Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie komt veel vaker voor dan primaire bijnierschorsinsufficiëntie. De symptomen zijn zowat dezelfde. De oorzaak ligt buiten de bijnier en is vaak het gevolg van een langdurig gebruik van (hoge) dosissen corticosteroïden ('cortisone'). Herstel van de normale werking van de bijnier is mogelijk maar vergt een individuele aanpak naargelang de oorzaak.

Bijnierkanker

Bijnierkanker is een zeldzame aandoening. Deze tumoren produceren al dan niet een overmaat aan hormonen. Soms resulteert dit in een teveel aan mannelijke hormonen bij vrouwen (overmatige beharing, acne en zwaardere stem) of een teveel aan vrouwelijke hormonen bij mannen (verlies aan lichaamshaar of het opzwellen van de tepels tot borstvorming). Ook het syndroom van Cushing en syndroom van Conn kunnen in zeldzame gevallen kwaadaardig zijn. Ook andere klachten als ongemak of pijn in de buik, gewichtsverlies, koorts of spierzwakte kunnen voorkomen. De behandeling bestaat meestal uit het operatief verwijderen van de bijnier. Afhankelijk van de tumor is er soms nabehandeling noodzakelijk.

Laatste publicatiedatum: 05/12/2023
Verantwoordelijk auteur: Dr. Boer Mirra